1. Tiền thân và sự ra đời của xã Tân Phú

 Nông trường Sông con được thành lập vào ngày 25 tháng 12 năm 1955 trên mảnh đất của vùng Hạ Sưu, Đào Nguyên, Vực Rồng bên dòng Sông Con, một chi lưu của Sông Lam. Đây cũng là một trong những Nông trường quốc doanh đầu tiên được thành lập ở miền Bắc. Qúa trình phát triển của Nông trường Sông Con gắn liền với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của miền Bắc và sự thay đổi của Miền Tây Nghệ An đã dẫn đến sự ra đời của Huyện Tân Kỳ 19/4/1963, sự thành lập Thị trấn Nông trường Sông Con 17/4/1965.

Sự ra đời của xã Tân Phú được diễn ra trong thời kỳ đổi mới đất nước, trong mối quan hệ gắn bó, mật thiết với Nông trường quốc doanh Sông Con.

Trải qua các giai đoạn phát triển Đảng bộ Nông trường Sông Con và nhân dân thị trấn Nông trường Sông Con đã có những đóng góp xứng đáng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống mỹ cứu nước của dân tộc ( 1954-1975) và công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh. Từ năm 1986 trở đi để thực hiện công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước đòi hỏi những yêu cầu mới về phát triển kinh tế - xã hội và quản lý hành chính nhà nước . Để đáp ứng yêu cầu đó, ngày 25 tháng 11 năm 1995, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 83- NĐ/CP về việc giải thể các thị trấn Nông trường và thành lập các đơn vị hành chính cấp xã. Trên cơ sở đó Thị trấn Nông trường Sông Con đã giải thể, xã Tân Phú được ra đời và lấy ngày 25/11/1995 là ngày thành lập xã.

2. Vị trí địa lý

Tân Phú là một xã miền núi thấp nằm ở phía Đông – Bắc của huyện Tân Kỳ có tọa độ địa lý 19⁰10'47'' vĩ độ Bắc, 105⁰19^'11^'' kinh độ Đông.

 Phía Bắc xã Tân Phú tiếp giáp với xã Nghĩa Đức của huyện Nghĩa Đàn

 Phía Đông tiếp giáp với xã Nghĩa Đồng và xã Nghĩa Thái của huyện Tân Kỳ

 Phía Tây của xã Tân Phú tiếp giáp với xã Giai Xuân và xã Tân Xuân của huyện Tân Kỳ

 Phía  Nam tiếp giáp với xã Nghĩa Hoàn của huyện Tân Kỳ.

Trung tâm xã Tân Phú cách thị trấn huyện Tân Kỳ 14km; cách thị xã Thái Hòa gần 25km

3. Về đất đai tài nguyên thiên nhiên:

* Về đất đại:

Diện tích tự nhiên của xã Tân Phú là 2.333,13 ha, trong đó: Đất nông nghiệp có 2.038,70 ha chiếm 87.38 %( trong đó đất sản xuất nông nghiệp 1.528,93 ha, đất lâm nghiệp 460,19.ha, đất nuôi trồng thủy sản 49,57 ha). Đất phi nông nghiệp có 271,78 ha chiếm 11,65 % (Đất chuyên dùng 156,05 ha, đất ở 45,42 ha).  Đất chưa sử dụng có 22,65 ha chiếm 0,97 %.

* Tài nguyên đất

 Xã Tân Phú tuy không có nhiều tài nguyên khoáng sản, nhưng là nơi có nhiều thuận lợi về đất đai canh tác, Đất vàng, đất đỏ bazan phù hợp cho việc phát triển các loại cây công nghiệp hàng hóa dài ngày như Cao su, cam, bưởi, táo...đất đen, đất bạc màu phù hợp cho cây công nghiệp ngắn ngày như mía. Đồng thời địa phương có nhiều vùng đất có lợi thế để trồng xen canh cây hoa quả ngắn ngày như dưa hấu, dưa lê, bầu, bí và cây lương thực như lúa, ngô, sắn .đậu, lạc, vừng…

Hiện nay có 200 ha (ở Đồng Nhất) được quy hoạch thuộc quyền quản lý của khu kinh tế Đông Nam ; Có 50 ha được quy hoạch đất quốc phòng.

* Tài nguyên khoáng sản

 Núi đá vôi có trữ lượng khá lớn, được phân bổ chủ yếu ở lèn Hồ Hải ( xóm Xuân Lý) lèn Voi, Lèn ông Phận, lèn Cung tiêu, lèn Mẫu giáo ( xóm Tân Yên), lèn Đặng ( xóm Hạ Sưu), Dọc H47 cũ ( xóm Đức Thịnh)

* Tài nguyên rừng

Hiện nay diện tích đất lâm nghiệp của xã là 460,19 ha, chiếm 19,72 % diện tích đất tự nhiên của xã , trong đó độ che phủ của rừng là 42 %

4. Về khí hậu xã Tân Phú

 Về cơ bản khí hậu xã Tân Phú vẫn mang đặc điểm chung về khí hậu của huyện Tân Kỳ, chịu tác động của chế độ khí hậu nhiệt đới gió mùa. Chịu ảnh hưởng mạnh của gió phơn Tây Nam, thường xảy ra nắng nóng, hạn hán và mưa lớn, bão lũ. Không chỉ gió phơn Tây Nam mà mảnh đất này còn chịu tác động của gió mùa Đông Bắc kéo theo mưa phùn, sương muối, hanh heo, giá rét . Bởi vây nhân dân trong xã vẫn thường xuyên phải đối chọi với nhiều sự khắc nghiệt của thiên tai.

5. Về dân cư và tổ chức hành chính

Tính đến cuối năm 2023, dân số xã Tân Phú là 5.293 nhân khẩu. Người dân Tân Phú xuất thân từ người dân của 27 tỉnh thành trong cả nước về đây làm việc, sinh sống. Trong đó phần đông là con em, cháu chắt của cán bộ, công nhân Nông trường Sông Con.

Dân cư sinh sống trên địa bàn được phân bố thành 7 xóm, gồm; Xóm Đức Thịnh; Xóm Hạ Sưu; Xóm Đồng Nhất; Xóm Tân Thái ; Xóm Tân Yên ; Xóm Tân Phong;  Xóm Xuân Lý 

6. Vài nét về lịch sử, văn hóa của người dân xã Tân Phú

Là một đơn vị cơ sở trong bộ máy quản lý hành chính nhà nước, nhưng so với các xã khác sự ra đời và phát triển gắn với lịch sử khai phá, lập làng trong quá trình dựng nước, giữ nước, mở nước của dân tộc. Còn sự ra đời của xã Tân Phú được diễn ra trong thời kỳ đổi mới đất nước, trong mối quan hệ gắn bó, mật thiết với Nông trường quốc doanh Sông Con, không có giếng nước, sân đình thành Hoàng làng.

Người dân Tân Phú hầu hết là người dân tộc kinh, chỉ có một số rất ít dân tộc thổ, thái, Chăm, Êđê,. Phong tục, tập quán cũng như nếp sống, sinh hoạt đời thường của nhân dân xã Tân Phú hầu như không có gì khác biệt so với người kinh của các xã khác trong huyện. Người dân Tân Phú từ 27 tỉnh thành trong cả nước về đây sinh sống, làm việc, lập nghiệp nên các mối quan hệ trong cộng đồng dân cư  vừa giữ được những phong tục, tập quán truyền thống của làng quê vừa gần gúi, thân thiện, hòa đồng và cởi mở. Tân Phú được xem là nơi có sự hội tụ văn hóa của nhiều vùng miền xuôi - ngược, Bắc – Trung - Nam, là kết quả của quá trình "trộn lẫn" và "dung hợp".

Trải qua các giai đoạn phát triển, cán bộ, đảng viên, công nhân và nhân dân thị trấn Nông trường Sông Con đã có những đóng góp xứng đáng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước  của dân tộc ( 1954-1975) và công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh và trong thời kỳ đổi mới.

Chính điều đặc biệt này đã tạo cho vùng đất này vừa mang những nét chung của Tân Kỳ, vừa mang nét khác biệt của mình. Vì vậy Tân Phú cũng có thể ví là hình ảnh thu nhỏ của huyện Tân Kỳ, là "quê của muôn quê".

7. Về kinh tế-xã hội

 Kinh tế

Trong sản xuất nông nghiệp sản phẩm chủ yếu là cây công nghiệp cao su, cây ăn quả lâu năm như Cam, bưởi, táo, ổi ; cây cây công nghiệp ngắn ngày như mía. Cây rau màu xen canh dưa hấu, dưa lê, bầu, bí và cây lương thực như lúa, ngô, sắn, đậu lạc, vừng. Về chăn nuôi có các loại gia súc như trâu, bò, dê; gia cầm như lợn, gà, ong lấy mật; cá nước ngọt…

Về công nghiệp, dịch vụ - thương mại, có xưởng chế bién mủ cao su; xưởng cán tôn thép; xưởng chế biến đồ gỗ.. .Với lợi thế về quốc lộ 48E chạy dọc địa phương và các tuyến dường 48D, đường tỉnh lộ, đường nguyên liệu chạy qua nên dịch vụ -thương mại phát triển tương đối cho thu nhập khá trong tổng doanh thu tại địa phương

Tính đến cuối năm 2023, tổng giá trị sản xuất của địa phương là 378 tỷ 852 triệu đồng. Thu nhập bình quân đầu người / năm là 52.970.000 đồng

 Văn hóa-xã hội

Phong trào xây dựng, gìn giữ làng văn hóa, khu dân cư tiên tiến được quan tâm chỉ đạo thực hiện có hiệu quả có 7/7 làng được công nhận làng văn hóa. Có 7/ 7 khu dân cư đạt khu dân cư tiên tiến.

Về giáo dục hai trường tiểu học, mầm non có cơ sở vật chất khang trang, rộng rãi, cảnh quan sạch đẹp, môi trường thân thiện. Cả hai trường của xã đều đã đạt chuẩn quốc gia mức độ II. Chất lượng dạy và học luôn đứng tốp đầu của huyện

Khuôn viên khu văn hóa - thể thao phục vụ hội họp, vui chơi ngoài trời cho nhân dân địa phương rộng rãi với diện tích 16.448,8 m². Hiện nay có 7/7 xóm đang đẩy nhanh tiến độ hoàn thành khu thiết chế văn hóa đồng bộ theo bộ tiêu chí nông thôn mới nâng cao quy định.

Công tác y tế luôn bảo đảm khám, chăm sóc sức khỏe ban đầu, phòng trừ dịch bệnh cho nhân dân. Xã có 15 năm liên tục đạt xã chuẩn quốc gia về y tế.

 Về quốc phòng, an ninh

An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội luôn được đảm bảo. Không có tội phạm, tên nạn xã hội phát sinh, tai nạn giao thông được kìm hãm, tạo môi trường lành mạnh cho nhân dân yên tâm lao động sản xuất, học tập, công tác.

Lời kết:  Đất Tân Phú đang đơm hoa kết trái, Đảng bộ, nhân dân Tân Phú đoàn kết, chung sức, đồng lòng đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021- 2025 về đích trước lộ trình. Đó là món quà quý giá, lập thành tích tiến tới chào mừng kỷ niệm 30 năm thành lập xã ( 1995-2025). Mục tiêu đến năm 2030 xây dựng thành công trị trấn, quyết tâm xây dựng quê hương Tân Phú ngày càng giàu mạnh, phấn đấu đưa Tân Phú luôn là xã tốp đầu của huyện Tân Kỳ ./.

                                                                                                                                    Nguyễn Thơm

                                                                                                                               BTCB. xóm Tân Yên